Nurmuhammet Andalyp türkmen dessançylyk däbiniň kerwenbaşysy
18-10-25
Türkmen nusgawy edebiýatynyň altyn sahypalarynda ady mynasyp orun eýeleýän, Nurmuhammet Andalyp (1660-1740) diňe bir XVII asyryň ahyrynyň we XVIII asyryň başynyň görnükli şahyry bolman, eýsem türkmen edebiýatynda täze bir žanryň – dessançylyk däbiniň kerwenbaşysy hökmünde ykrar edilýär. Onuň döredijiligi Magtymguly Pyragynyň öň ýanyndaky döwürde edebiýatyň ösüşine güýçli itergi berip, geljekki nusgawy şahyrlaryň ýoluny ýagtyldan yşyk çyragy boldy.
Nurmuhammet Andalyp Daşoguz welaýatynyň öňki (Ýylanly etrabynyň) Garamazy obasynda dünýä inýär. Ol ilki oba mekdebinde, soňra bolsa Hywada medresede bilim alýar. Ol diňe bir ylym-bilimi kämil ele almazdan, eýsem, Gündogaryň akyldarlarynyň eserlerini we halk döredijiligini yhlas bilen öwrenýär.
Şahyr özüne manysy "Bilbil" diýmek bolan Andalyp edebi lakamyny alýar. Rowaýata görä, ol Gül atly gyzy söýüp, özüni onuň yşkynda saýraýan bilbil hasaplaýar. Bu lakamyň manysy onuň tutuş döredijiliginiň esasy özeni bolan yşk, wepa we kalbyň inçe duýgulary bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.
Andalybyň döredijiliginiň esasy ýörelgesi onuň gymmatly dessanlarydyr. Ol özünden öňki Gündogar edebiýatynda giňden ýaýran sýužetleri türkmen durmuşyna, däp-dessurlaryna we diline ýakynlaşdyrmagy başardy. Ol türkmen edebi dilini halkyň gepleşik diline has ýakynlaşdyrdy, bu bolsa onuň eserleriniň halk arasynda örän meşhur bolmagyny üpjün edýär.
Onuň meşhur dessanlary:
"Leýli-Mejnun": Pajygaly yşkyň beýany bolup, söýgi azatlygyny inkär etmeklige garşy protesti öz içine alýar.
"Ýusup-Züleýha": Gündogar yşky-ahlak dessanlarynyň iň ajaýyp nusgalaryndan. "Babaröwşen", "Zeýnelarap", "Melike-Mährinigär" ýaly eserleri dilden dile geçip bagşylaryň dillerinde, kalplarynda ýasaýar. Dessanlardan başga-da, Andalyp beýleki görnüşlerde hem uly yz galdyrdy.
Taryhy Poýemalar: Onuň esasy gymmatlyklarynyň biri-de gadymy türkmen taryhyny öwrenmek üçin gymmatly çeşme bolan, öz ugrundan ýeke-täk taryhy poýemasy "Oguznama"-dyr. Şeýle-de, ol meşhur türkmen şahyryna bagyşlanan "Nesimi" poýemasny doredýär.
Nurmuhammet Andalybyň beýik mirasy döwlet derejesinde hormatlanýar.
Nurmuhammet Andalyp türkmen edebiýatynyň iň ýagty ýyldyzlarynyň biridir. Ol dessançylyk däbini esaslandyryp, Magtymgula ýol açan, halkynyň taryhy we yşky duýgulary bilen ýugrulan eserleri miras galdyran beýik söz ussadydyr. Onuň mirasy bize ynsanperwerligi, dostlugy, söýgä we wepa borjuny ündeýän baky gymmatlyk bolup hyzmat edýär.
Şamar BAÝRAMDURDYÝEWA,
Lebap welaýat kitaphanasynyň I-nji derejeli usulçysy.
BITARAPLYK — PARAHATÇYLYGYŇ HEM-DE DURNUKLY ÖSÜŞIŇ ÖZENI
Bitaraplyk ata Watanymyzyň parahatçylyk, agzybirlik, asudalyk hakyndaky soňlanmajak bagt aýdymydyr. Bitaraplyk türkmen ykbalynyň, durmuşynyň gül bolup açylmagydyr. Onuň ynsan ömrüne berýän bagty, bagtyýarlygy egsilmezdir. Aziýanyň merjen şäheri, ajaýyp paýtagtymyz Aşgabat şäheriniň giň we owadan köçeleriniň biri hem “Bitarap Türkmenistan şaýoly” bolup durýar.
«HEMIŞELIK BITARAPLYK PARAHATÇYLYGYŇ WE ÖSÜŞIŇ ÝOLUDYR»
Bitarap Watynymyzyň erkinligi, asudalygy, berkararlygy we ata-babalarymyzyň arzuwlan eýýamy bu günki gün Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda rowana ýollarda uly üstünliklere beslenýär. Halkara parhatçylyk we ynanyşmak ýylynda ýurdumyz dünýäniň birnäçe döwletleri bilen dostlukly gatnaşyklary alyp barýar.
«BAR ZADYŇ SAKASY SAGLYK»
Berkarar döwletimiziň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe her bir güni şanly senelere, toý-baýramlara beslenýän Türkmenistan döwletimizde her bir günimiz uly üstünliklere beslenýär. Türkmenistanda däl, eýsem, bütin dünýäde uly goldawa eýe bolýandygyny äşgär etdi. «Saglyk» Döwlet maksatnamasy ýurdumyzda saglygy goraýşy kämilleşdirmek babatda özgertmeleriň aýgytly tapgyryna geçmäge badalga berdi.
«BITARAPLYK, DOGANLYK — SAÝLAN AÝDYŇ ÝOLUMYZ!»
Hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Seradrymyz «Garaşsyz döwletimiziň Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň maksady halkara hukugyň kadalaryna hem-de borçnamalaryna gyşarnyksyz eýerip, ýurdumyzyň geosyýasy we geoykdysady mümkinçiliklerini asuda, abadan durmuşyň, döredijilikli ösüşiň bähbidine gönükdirmekden ybaratdyr» diýip belleýär.
«Halkara ulag-logistiki hyzmatdaşlygy berkitmekde Türkmenistanyň durnukly ulag syýasatynyň orny» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi
Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygy we Bütindünýä durnukly ulag güni mynasybetli sanly ulgam arkaly «Halkara ulag-logistiki hyzmatdaşlygy berkitmekde Türkmenistanyň durnukly ulag syýasatynyň orny» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi.
HORMATLY PREZIDENTIMIZ SERDAR BERDIMUHAMEDOW:
– Häzirki döwürde Garaşsyz Türkmenistan öz ösüşiniň täze tapgyryna gadam basdy. Bu döwür «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy» diýlip atlandyryldy. Ösüşiň şu täze döwründe biz öz öňümizde has belent maksatlary goýduk.